عنوان گزارش تخصصی :آموزگار ابتدایی:
بررسی روش های نوین تدریس در دروس پیام های آسمانی
و درس قرآن و ارائه راهکار ها و پیشنهادات در جهت بهبود وضعیت تدریس
فرمت فایل ورد و قابل ویرایش
تعداد صفحات فایل 146
مقدمه
تربیت
دینی یکی از مهم‌ترین اهداف نظام آموزشی کشور است و اهمیت و جایگاه ویژة
آن باعث شده است درس مستقلی، که عموماً تحت عنوان قرآن و تعلیمات دینی
شناخته می‌شود، با سایر دروس در هر پایه تفاوت‌های عمده‌ای داشته باشد.
اصولاً ماهیت دروس دینی به‌گونه‌ای است که از نظر محتوای آموزشی، فرایند
یادگیری و شیوه‌های آموزشی با دروس دیگر قابل مقایسه نیست.
به
عبارت دیگر، هر فعالیتی که از سوی معلم برای یادگیری در دانش‌آموز انجام
شود، صرف‌نظر از ارزش محتوای مورد یادگیری، آموزش و تدریس محسوب می‌شود. در
این صورت و دروسی چون ریاضی، جغرافیا، زیست‌شناسی، تاریخ، علوم‌پایه و...
همگی از این نظر در یک ردیف جای می‌گیرند، اما اگر یادگیری را مفهومی فراتر
از آموزش تلقی کنیم و در واقع آن را هدف آموزش بدانیم، در آن صورت باید
فرایندی را که در استمرار زمان باعث ایجاد تمرین، تجربه و تغییرات تدریجی و
نسبتاً پایدار در دانش‌آموز شود، یادگیری تلقی کرد.(ساجدی ،ش42: 4)
درس پیام های آسمانی از این نظر با سایر دروسی که نام بردیم بسیار متفاوت است.
زیرا
یادگیری در تربیت دینی بیش از آنکه نظری باشد، عملی است. در حالی‌که سایر
دروس1 چندان در عرصة عملی مطرح نیستند. اگر چه در مورد آموزش دروس
آزمایشگاهی مفهوم آموزش عملی به چشم می‌خورد؛ اما عمل در این دروس همان
مهارتی است که اگر در فرایند آموزش به‌دست نیاید، لطمه‌ای به شخصیت و
ساختار وجودی دانش‌آموز وارد نخواهد ساخت؛ چراکه حوزة عمل در آن‌ها خود
محتوای دروس‌اند، نه خود دانش‌آموز. در حالی‌که هدف تربیت دینی ایجاد کنش و
رفتارهای خاصی است که بود و نبود آن‌ها اساساً بر ساختار وجودی و شخصیت
دانش‌آموز تأثیرگذار است. تربیت یعنی استعدادهای درونی را، که بالقوه در یک
شیء موجود است، به فعلیت در آوردن و پروردن و لهذا تربیت فقط در مورد
جاندارها یعنی گیاه و حیوان و انسان صادق است.( مطهری، :56 و 57)
بر
آن است تا استعدادها و قابلیت‌های دانش‌آموز را در جهت کمال انسانی وی در
تقرب به خداوند، که سرچشمة کمال است، شکوفا کند و در این مسیر از
توانایی‌های خود بهره ببرد.
لذا چنانچه ارزش‌های
وجودی فرد برای خودش یا برای آموزش‌دهندگان وی شناخته شده نباشد، تربیتی
صورت نخواهد گرفت و آنچه در قالب تربیت صورت می‌گیرد، بیشتر شرطی شدن است
تا پرورش و تغییر رفتار آگاهانه، که از مشخصات تربیت به معنای واقعی آن
است. تفاوت معنای تربیت در مورد انسان و حیوان نیز همین است. برای مثال،
اگر بخواهیم رفتاری مؤدبانه مانند «دست دادن» را به کودک بیاموزیم، کافی
است او را عملاً در موقعیت‌های مختلفی که این کار مجاز است، تعلیم دهیم و
محدودة این رفتار را برای او مشخص کنیم. به این ترتیب، او به‌تدریج خواهد
آموخت که کی، کجا و با چه کسانی دست بدهد.
حال اگر
اتفاقاً دست این کودک یا نوجوان در حادثه‌ای آسیب ببیند، بشکند یا به هر
دلیل دیگری نتواند دست خود را حرکت دهد، این رفتار مؤدبانه به شکلی دیگر،
که جایگزین قبلی است، باز هم صورت می‌گیرد؛ مثلاً تکان دادن یا خم کردن سر
و... . در حالی‌که همین دست دادن را می‌توان به حیوانات نیز آموخت. چنان‌که
در سیرک‌های نمایشی توسط مربیان کارآزموده به شیرها آموزش داده می‌شود و
آن‌ها نیز مانند انسان‌ها با مردم دست می‌دهند. اما هرگز شیر آسیب‌دیده‌ای
که قادر به حرکت دادن دست خود نیست، رفتار جایگزین ندارد! زیرا رفتار قبلی
او (دست دادن) آگاهانه و هدفمند نبوده بلکه تنها یک واکنش ناشی از شرطی شدن
بوده است.( جعفری:210 و 211)
تأکید بر جایگاه ویژة
دروس قرآن و تعلیمات دینی در نظام آموزشی از آن جهت صورت می‌گیرد که هدف
اصلی، یادگیری عملی و التزام به کاربرد آموخته‌هاست. آموزه‌هایی که قابل
حصول و انسان‌سازند و دامنة آن‌ها از حوزة نظری فراتر می‌روند و تمام ارکان
و شئون زندگی فرد را دربرمی‌گیرند.
اساساً این نوع
تربیت با تمامی واقعیات خارجی زندگی انسان و پیوند او با هستی ارتباط دارد.
لذا جهت نیل به هدف و نقطة مشخصی که تربیت دینی در پی آن است، باید
برنامه‌ریزی شود. برنامه‌هایی که مشتمل بر نحوة ارتباط فرد با خدا، مردم،
طبیعت و خودش باشد. بدیهی است چنین برنامه‌ای بر پایة اصول مشخصی که از
باید و نبایدهای معین برمی‌خیزد و بر مبنای قواعدی که توسط مربیان لحاظ
می‌شود، تدوین خواهد شد.
برخی از عمده‌ترین مشکلات
آموزش و یادگیری دروس دینی به مواد و محتوای آموزشی مربوط می‌شود. در
سالهای اخیر در جهت کیفیت بخشی به محتوا اقدامات مؤثری صورت گرفته که از
جملة آن‌ها تغییر کتب درسی و تألیف محتوای جدید است. این تغییرات در دورة
ابتدایی به تألیف «هدیه‌های آسمان» و در دورة راهنمایی به تألیف «پیام‌های
آسمان» منجر شد و در دورة متوسطه نیز تألیف «دین و زندگی» قدم مثبتی است که
در جهت ترغیب دانش‌آموزان به یادگیری محتوای دینی برداشته شد.
هدف
مشترک در این تغییرات، اجرای سیاست خاصی است که در صدد ایجاد باورهای قلبی
در فراگیرندگان از طریق اقدامات فکری و فعالیت‌های عقلانی خود آن‌هاست. (
حدادعادل:41)
در شرایط کنونی، عموم مخاطبان شاید در
بعد اعتقادی مشکلی نداشته باشند ولی هرچه به ابعاد عملی و رفتاری نزدیک
می‌شویم، وضعیت، به نسبت، نامطلوب‌تر می‌شود.
جنبة
رسمی داشتن نظام آموزشی و تلقی رسمی و فاقد بار تربیتی از سوی دانش‌آموزان،
به‌خصوص در مقاطع بالاتر، نوع تحصیلات و مدرسه، نظام ارزشیابی پیشرفت
تحصیلی و به‌‌کار گرفته نشدن الگوهای مناسب و شایسته از مواردی هستند که از
دیدگاه صاحب‌نظران، در تقویت نشدن و توسعه نیافتن رفتار دینی و اخلاقی
دانش‌آموزان و بهره نگرفتن آنان از انبوه فعالیت‌های تربیت دینی و اخلاقی
موجود تأثیر گذارند